Trong hai cuộc đấu tranh chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, quân và dân ta đã phát triển nghệ thuật chiến tranh lên một tầm cao mới. Nếu ở TP. Hồ Chí Minh có địa đạo Củ Chi, ở Quảng Trị có địa đạo Vịnh Mốc là những nơi khiến cho kẻ thù bao phen khiếp sợ thì ở Quảng Bình có địa đạo Văn La, nơi trú ẩn an toàn cho quân và dân thôn Văn La trước sự đánh phá ác liệt của đế quốc Mỹ. Nơi đây đã được ghi vào lịch sử như một dấu son chói lọi trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược trên quê hương Quảng Bình.

Năm 1966, chiến tranh ngày càng ác liệt, đế quốc Mỹ rải bom liên tục, các hầm trú ẩn ở nhà không còn đủ an toàn với những quả bom có sức công phá lớn, có ngày thôn Văn La mất đi hàng chục người do bom thả làm sập hầm, người dân đi làm đồng không có chỗ tránh bom cũng bị thiệt mạng rất nhiều.

Địa đạo Văn La Quảng Bình

Sau trận rải bom vào làng Văn La của đế quốc Mỹ đêm 29-6-1966, hàng chục nhà bị cháy, hàng trăm người thương vong. Trước tình hình thực tế đó, Đảng ủy xã Lương Ninh đã họp bàn tìm phương án tối ưu để bảo đảm an toàn tính mạng cho người dân. Đào địa đạo đi sâu vào lòng đất là phương án được chọn.

Vị trí được chọn đào địa đạo là một ngọn đồi cao của thôn, trên đồi không có cây to mà nhân dân chỉ trồng hoa màu tăng gia sản xuất, tránh sự chú ý của máy bay địch. Trước mặt địa đạo là đồng ruộng nên nhân dân trong khi lao động vẫn có thể kịp thời tránh bom. Địa đạo được thiết kế theo hình chữ L với 3 cửa ra vào nhằm đề phòng trúng bom làm sập địa đạo.
Cửa vào được bố trí ở chân lòi Hoàn Vũ, nơi có cây cối um tùm xanh tốt, có thể che mắt địch và cũng gần với ruộng đồng để người dân đang sản xuất có thể chạy nhanh vào tránh trú an toàn. Cửa thứ 2 cách cửa vào 50m trên đỉnh đồi cao, cửa thứ 3 cách cửa thứ hai 100m, cũng được đào sâu xuống.

Địa Đạo Văn La

Khi địa đạo mới đào được khoảng 10m thì ban đêm đã có người sơ tán tới ngủ, khi hoàn thành, sức chứa của địa đạo lên đến 300 người. Trong suốt thời kỳ chiến tranh ác liệt, địa đạo đã phát huy được tác dụng, giảm thiểu đáng kể số người thương vong do bom đạn. Ngoài nhân dân trong thôn, bộ đội và lực lượng bảo vệ bến phà Quán Hàu bị thương khi cần thiết cũng được đưa vào đây ẩn nấp…